مقاله در مورد مرمت ساختمان مسعوديه word

توضیحات پروژه

 مقاله در مورد مرمت ساختمان مسعوديه word دارای 48 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله در مورد مرمت ساختمان مسعوديه word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه و مقالات آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ريختگي احتمالي در متون زير ،دليل ان کپي کردن اين مطالب از داخل فایل ورد مي باشد و در فايل اصلي مقاله در مورد مرمت ساختمان مسعوديه word،به هيچ وجه بهم ريختگي وجود ندارد

بخشی از متن مقاله در مورد مرمت ساختمان مسعوديه word :

مجموعه در یك نگاه:
مقدمه :
می توان چنین اظهار داشت كه عمارت اصلی یعنی دو بنای واقع در جبهه جنوبی ( دیوانخانه ) و ( حوضخانه ، سفره خانه ) و عمارت سردر دچار تغییرات عمده ای نشده است وی بدنه غربی ( همجوار خیابان ملت ) و بدنه شرقی ( همجوار حیاط و باغ و باغچه یعنی حدفاصل بین بیرونی و اندورنی ) به طور كلی تخریب گردیده است. عمارت مشیریه و عمارت سید جوادی نیز دچار تغییراتی شده است كه بیشتر نشات گرفته از تغییرات سلیقه زمان ( احتمالاٌ دوره پهلوی اول حدود سال 1310 می باشد ) و بازگرداندن آنها به شكل اصلی كار چندان پیچیده ای نیست. سردر

كالسكه رو اصالت خود را جزء در موردی ناچیز محفوظ داشته است. بر اساس بررسی های انجام شده سردر كالسكه رو در تاریخی پس از سردر اصلی برپا شده است و علی الاصول تمام بناهای بخش غربی عموماٌ دوره اولیه فعالیت ساختمانی را در مجموعه تشكیل می دهد كه فاصله زمانی زیادی با بخش شرقی ندارد.

آنچه كه از عمارت مسعودیه باقی مانده است:

در واقع آنچه كه امروزه از بنای مسعودیه باقی مانده و به آن معروف است بخشی است كه رضاخان در سال 1342 برای دولت از همدم السلطنه خریداری كرد.

گزارش اجمالی از مجموعه:
الف- موقعیت:
عرصه مجموعه به مساحت 15600 متر مربع است كه زمین كشیده ای در جهت شمال شرقی، جنوب غربی و به شكل ذوزنقه می باشد. ضلع شرقی آن 1885 متر و ضلع غربی آن 1385 متر و ضلع جنوبی آن 86 متر و زائده ای ( حیاط آبدارخانه ) در جنوب غربی كه چاپخانه آموزش و پرورش در آن قرار دارد.
بر حسب نقل قولی كه در فاصله سال 1342 و 43 از عمارت مسعودیه برای مدت كوتاهی بصورت دانشكده افسری استفاده شده است و نیز بر اساس مكاتباتی در سال 1304 مسئله حضور مدرسه حقوق در عمارت سردر مسعودیه مطرح بوده است. این عرصه محدود به خیابان اكباتان ( معروف به درب مسعودیه ) از شمال ( شمال غربی ) به خیابان ملت ( ظل السلطان، پست خانه ) از غرب و بناهای ایجاد شده در عرصه حیاط و اندرون در شرق و بناهای ایجاد شده در اراضی باغ وقفی در جنوب محدود می شود.

ب- دسترسی ها:
دسترسی به محوطه از دو جبهه خیابان های اكباتان ( خ. درب مسعودیه سابق ) و ملت ( خ. ظل السلطان و پست خانه سابق ) مسیر است. دسترسی های اصلی ( كالسكه روهای قدیم و ماشین رو امروزی و پیاده ) از خیابان اكباتان و دسترسی های فرعی از خیابان اكباتان می باشند.

ج- محوطه مجموعه:
محوطه مجموعه در اصل به دو بخش كاملاٌ مشخص قابل تقسیم بوده است: محوطه شرقی كه شامل باغ – حیاط – دیوانخانه و عمارت دیوانخانه بوده و محوطه غربی كه توسط دیواری مشبك از بخش شرقی مجزا می شده و به ترتیب عمارت سردر اصلی- حیاط خلوت – عمارت مشیرالملكی- حیاط مشیری – عمارت و حیاط سید جوادی- عمارت سفره خانه و حوضخانه در آن واقع می شده و در امتداد آن ساختمان آبدارخانه قرار داشته است.

بدنه غربی این بخش را ( یعنی بخش غربی محوطه ) بنائی سراسری یك طبقه با زیر زمین تشكیل می داده است كه مشرف به خیابان ملت ( ظل السلطان – پست خانه) بوده است. كه احتمالاٌ در سالهای 1340 ه.ش تخریب گردیده است. جای آن درختكاری شده و نرده ای محوطه را از خیابان ملت جدا می كند. با تخریب دیوار مشبك تقسیم كننده شرقی و غربی و بالا آوردن كف بخش غربی تمام محوطه بصورت یكپارچه در آمده است.

د- عمارت های اصلی و بناهای جدید:
بناها به ترتیب استقرار و اهمیت از جنوب به شمال عبارت است از :

1- عمارت اصلی قدیمی:

• عمارت دیوانخانه
• عمارت سفره خانه و حوضخانه ( نامگذاری این بنای اصلی به این نام بر حسب قرینه ای است كه در كاخ گلستان و در جوار تالار سلام ( كاخ موزه ) و تالار آئینه دارد وگرنه در اسنادی كه در اختیار است نامی به این عنوان تاكنون مشاهده نگردیده است.
• حیاط سفره خانه و حوضخانه
• حیاط سید جوادی
• عمارت سید جوادی ( مقر وزرای معار

ف و فرهنگ و آموزش و پرورش از سالهای 1310 به بعد )
• حیاط مشیری
• عمارت مشیریه یا مشیرالملكی
• حیاط خلوت
• عمارت حیاط خلوت
• عمارت سردر ( پیاده )
• عمارت سردر كالسكه رو
• باغ دیوانخانه
• حیاط دیوانخانه

2- بناهای جدید از شمال به جنوب:
• ساختمان آجری یك طبقه مركب از قسمت كارت زنی، حراست، نگهبانی و بانك ملی
• پست برق
• گلخانه
• سرویس بهداشتی

• ساختمان سه طبقه آجری ( گزینش )
• ساختمان یك طبقه آجری واقع در شمال عمارت سید جوادی
• ساختمان یك طبقه آجری ایوان دار ( عكاسی و ; )
• انبارهای موقت
• بنای جدید یك طبقه چاپخانه واقع در شرق حیاط ( آبدارخانه ) ساختمان جنوب غربی مجموعه.
و- كتیبه های تاریخ دار بناها در مجموعه و مستندات و مدارك:
خوشبختانه مطالعات اولیه امكان دستیابی به اسنادی را، اعم از مدون و مصور، مسیر ساخت كه تصویر زنده ای از آنچه كه مجموعه مسعودیه ( بیرونی و دیوانخانه ) داشته است را به ما ارائه می دهد.

ه- مساحت اعیانی:

كل مساحت اعیانی بناهای جدید و قدیمی حدوداٌ بالغ بر نه هزار متر مربع است كه چیزی در حدود 2500 متر مربع آن بناهای جدید هستند و معادل همین میزان از بناهای قدیم تخریب شده است. منظور از ابنیه قدیمی مشتمل بر ساختمان سراسری جبهه غربی بر خیابان ملت ( در 2 طبقه زیرزمین و همكف ) و ساختمان شرقی حیاط دیوانخانه و واقع در فاصله اندورنی و بیرونی می باشد.

شرح اجمالی دخل و تصرفات از سال 1302 لغایت 1377 ه.ش:
الحاق شایسته و خوبی كه در بدو ورود از درب كالسكه رو به آن برخورد می شود. كتیبه خوش طرح و ساده ای است كه دلالت بر اهداء مجموعه از سوی نخست وزیر وقت در سال 1343 قمری ( برابر با 1302 ) به وزارت معارف اوقاف و صنایع مستظرفه دارد.

چنین به نظر می آید كه از جمله نخستین دخل و تصرفات حذف دیواره های مشبك بسیار زیبای میان باغ و حیاط دیوانخانه و حیاطهای مشیریه و سید جوادی بوده باشد. این اقدام به منظور یكپارچه كردن فضای وزارتخانه بوده است، حذف نرده های محور كالسكه روی ورودی را نیز باید به همین دوره نسبت داد و دیگر حذف ارسیهای دو دری و سه دری دو ساختمان مشیرالملكی و سید جوادی و كوچك كردن روزنها و بالتبع تغییرات در نماهای آن دو می باشد. در درگاه پنجره جنوب غربی گوشوار غربی عمارت مشیرالملكی به كاشی فرش سفیدرنگی بر خورد شد كه با كاشی های 15*15 فرش شده و پشت هر یك از آنها علامت كارخانه كاشی سازی افسری به تاریخ 1310 را داشت كه به نظر تاریخ منطقی برای دخل و تصرف در روزنه های عمارت می تواند باشد. قطعه كاشی دیگر به همین ابعاد و با تاریخ و مهر ( 1313 صنایع قدیمه ) در خاكبرداریهای كف حیاط سید جوادی در قسمت راه پله شمال غربی به زیرزمین كه كلمه زرینی را روی متن سفید لعابی داشت یافت شد. كه مشخص نگردیده مربوط به چه بخشی از بنای دوره های پهلوی اول بوده است.

باید یاد آور شد كه ساختمان حاج سید جوادی برای سالهای متمادی اطاق وزیر معارف، فرهنگ و آموزش و پرورش بوده است. برخلاف عمارت مشیر الملكی كه ابتدا مثل عمارت حاج سید جوادی برخوردی مناسب داشته ولی بعداٌ به علت تنزل سطح بهره گیری از آن مواجه با سلیقه های پایین تر دخالت شده است.

عمارت حاج سید جوادی به علت نوع كاربری آن با دخل و تصرف های ناهنجار كمتر مواجه بوده است و حتی می توان گفت تا الحاق بنای جدید شمالی آن، كه مربوط به سالهای پس از 1335 است و نمای شمالی آن را به طور كلی دگرگون و مختل ساخته است، وضع آبرومندتری داشته است.
در اردیبهشت سال 1377 كه عمارت مشیرالملكی به میراث فرهنگی تحویل داده شد طبقه همكف آن به شكل آپارتمان مسكونی در آمده بود كه بر طبق تحقیقات معلوم شد كه در اوائل انقلاب برای برادر پرورش وزیر دولت وقت سامان یافته بود. ایوان شرقی تبدیل به ورودی، سرویس بهداشتی و حمام ، گوشوار شرقی برای آشپزخانه، تالار برای پذیرایی و گوشوار غربی برای خواب ترتیب داده

شده بود. سقف ایوان گوشوار شرقی و تالار برای ایجاد فضایی متناسب با احتیاج و قابل گرم و سرد شدن به ارتفاعی پایین تر آورده شده بود و بخشی از حیاط به صورت اختصاصی دیوار كشیده شده بود، ولی هیچیك از تغییرات به گونه ای نبود كه قابل برگشت نباشد.
زیرزمین بسیار مزین آن به گچبری كه بیت شعر بسیار معروف را بر هلالی در ورودی دارد به این مضموم ” این زیرزمینی است كه بر روی زمین نیست بر روی زمین زیرزمینی به از این نیست” بصورت انبار ملزومات اداری مورد استفاده بود. تزئینات گچبری زیرزمین به علت عدم آشنایی با نگهداری از آن به علت صعود رطوبت تا سقف ( به علت از كار افتادن ناكش های اصلی و قیر اندود غلط بدنه های شمالی ) بشدت آسیب دیده و تزئینات سقف تالار مركزی آن بدلیل شكم دادگی تیرها و لرزش قبلاٌ فرو ریخته و جای آن را سقف قاب تنكه ای درشت طرح و تا حدی ناهنجار ( در سطحی حدود 15 سانتیمتر پایین تر از میزان شكم دادگی تیرهای چوبی سقف كه دهانه ای را برابر 6 متر تحمل می كرد) گرفته بود.

از جمله تغییرات حاصل در ساختمان مشیرالملكی شیروانی كردن تمام بام آن بوده است. در صورتی كه در شكل اصلی به طور منطقی تالار مركزی دهانه ای بزرگتر ( حدود شش متر و نیم ) داشته توسط خرپا و گوشوارهای شرقی و غربی و ایوانها بامی مسطح داشته است. یك پیشانی بلند، هلالی مركب و خوش تركیب و مزین به گچبری، همان گونه كه سلیقه دوران قاجاریه می پسندیده ارتفاع بلند بام شیروانی را در بخش مركزی در نمای اصلی سوی حیاط پشت خود پنهان می ساخته است.

احتمالاٌ در سال 1310 كه سقف های قاب تنگه ای در ارتفاعی كمی پایین تر از سقف ساده گچی ساخته می شود خط گلویی ها قدری پایین می آید و تمام ف ها و غالب پنجره ها پر می شود، ارسیهای دو دری و سه دری هلالی شكل كه در بدنه های شمالی و جنوبی تالار مركزی و بدنه جنوبی گوشواره ها، گود گذارده شده و هلالی و كناره گود رفتگی گچبری شده قرار داشت، حذف و به جای آن پنجره های دو لنگه های كه كمی از كف اطاق بالاتر قرار داشت نصب می گردد. پیشانی بلند هلالی مركب نما حذف و ستونهای ترك دار اصلی ساده می گردد. بهر حال تمام طرح بسوی هرچه ساده تر كردن فضا و متناسب كردن آن برای بهره برداری زندگی اداری و با مبلمان

امروزی و به منظور تامین سرویس های بهداشتی كه معمولاٌ در بناهای قدیمی در داخل بنا قرار ندارد. بین ستونهای ایوان بسیار زیبای شرقی صندوقه خشتی شده و فضای آن را تبدیل به دستشویی و توالت می نمایند. در پنجره های طرفین بخاری گوشواره های شرقی و غربی نیز تغییر حاصل می شود كه به نظر می آید این تغییرات همزمان با تغییرات مشابه در عمارت حاج سید جوادی در سال 1310 صورت گرفته است.

به استناد عكسهای قدیمی، عمارت مشیرالملكی وروری مستقلی از طریق یك هشتی از خیابان ظل السلطان ( یا ملت امروزی ) داشته این ورودی نظیر ورودی كه برای عمارت جفت آن سید جوادی داشته است و حداقل همراه با نوار ساختمانی ارتباط دهنده تمام عمارات جبهه غربی مجموعه ( سردر، عمارت ورودی و خلوت تا سفره خانه ) تا سال 1335 ه.ش وجود داشته است و در اولین عكس هوایی برداشته شده از تهران در سال 1335 ه.ش دیده می شود. این عكس جزئیات ترسیم شده در نقشه مهندس عبدالغفار و عكسهای موجود در آرشیو آلبوم خانه كاخ گلستان را در ارتباط با این جبهه تایید می كند.
بناهای این جبهه ( یعنی نوار ساختمانی بین خیابان ملت و عمارت فوق الذكر ) احتمالاٌ در سالهای 40 كلاٌ تخریب شده است و به جای آن درختكاری شده و از زائده ساختمانی آن برای پر كردن حیاطهای خلوت مشیری و سید جوادی تا سطح ایوانهای عمارت مشیرالملكی و سید جوادی استفاده می شود و ارتفاع حیاطی كه قبلاٌٌ هر یك با نیم نگاهی ( از طریق دیواره مشبك فاصل ) به حیاط باغ دیوانخانه حیاطهای داخلی و مستقل به شمار می آمدند تا ارتفاع كف ایوانهای خود و خیابانهای محوطه حیاط باغ بالا آورده می شود.

سطح كف حیاطها و بالتبع باغچه های محوطه دیوانخانه به علت بالا آمدن كف خیابان اكباتان با شیبی حدود بیش از دو درصد از شمال به جنوب بالا آورده می شود و به منظور جلوگیری از ورود آب سطحی به داخل عمارت كف ایوانهای حجرات جلوی آنها نیز بالا آورده می شود.

بالا آوردن كف حیاطهای مستقل بخش غربی مجموعه ظاهراٌ در سالهای چهل صورت می گیرد چون در عكس هوایی 1335 به بعد حیاطها مشاهده می شود.
طرح ساختمان سید جوادی كه عمدتاٌ محل استقرار وزرای معارف بوده است در عصر پهلوی اول دچار تغییراتی مشابه ساختمان مشیرالملكی شده است ولی با كیفیتی بهتر: تركیب و طرح درها و پنجره ها متناسب تر، تزئینات سقف و بدنه های فضای داخلی مطلوب

و شایسته تر و كف آراسته تری دارد. ساختمان الحاقی در جبهه شمالی عمارت احتمالاٌ در اوائل سالهای چهل ایجاد شده است كه در زمانی كه توسط سازمان میراث فرهنگی تصرف گردید محل فعالیت های سمعی و بصری وزارت بود ولی دقیقاٌ معلوم نیست كه قبل از آن برای چه منظوری ایجاد شده بود. با ایجاد این بنا كه تا كف طبقه همكف ساختمان سید جوادی بالا آورده شده است تمام نمای شمالی عمارت سید جوادی عملاٌ تخریب شده و بخشی از حیاط مشیرالملكی اشغال گردیده است به نحوی كه استخر مدور و بزرگ آن دیگر در میانه حیاط قرار ندارد. زیر دو بادگیر آن دو دستگاه توالت ایجاد شده و زیرزمین زیبای آن بسان زیرزمین عمارت مشیرالملكی مورد استفاده اداری قرار گرفته است. زمانی كه بنا توسط اداره میراث فرهنگی تخلیه می شد آكنده از پرونده های مربوط به سپاه دانش بود و ورود به آن به علت مسدود بودن هشتی های طرفین زیرزمین از پرونده و زوائد و كثافات غیر ممكن بود . دانشجویان دوره مرمت كه برای نقشه برداری به آن وارد شده بودند را دو مار تهدید به فرار كرد. نحوه نامطلوب بهره گیری از فضاهای مختلف این مجموعه محدود به این بنا و بنای مشیرالملكی نمی شد.
عمارت حوضخانه در زیر سفره خانه نیز برای در خور كردن با مصرف اداری بطور فقیرانه و صرفاٌ برای رفع احتیاج تغییر داده شده بود.

در راه تبدیل فضای بسیار زیبای حوضخانه و گشاده آن حوض و پاگرد وسیع آن پر شده و م

نافذ ورود به آن حتی الامكان برای ایجاد ایمنی بسته شده و كف آن موزاییك فرش گردیده بود و در مجموع فضایی نامطلوب مرطوب و نازیبا فراهم آمده بود و از آن به عنوان انبار استفاده می شد.
سفره خانه كه تالاری وسیع است و سقفی بلند دارد و دو نیم طبقه آن را دو جبهه جنوبی و غربی احاطه كرده است، در مجموع فضایی درشت و گنده است. استفاده از این فضای بزرگ برای

امور اداری متداول آنهم با نبود امكانات گرمایش چاره ای را نمی پذیرفت جزء آنكه بسان دیگر فضاهای بزرگ این مجموعه با پایین آوردن سقف و خرد كردن فضا آن را در مقیاس كارهای تفكیك شده اداری در آورد.

نحوه استفاده از مجموعه توسط سازمان میراث فرهنگی كشور:
بهره گیری نه چندان مطلوب از مجموعه مسعودیه طی سالیان متمادی آن را به فرسایش كامل نزدیك كرده بود. هر چند اگر وزارت فرهنگ در آن حضور نمی داشت احتمال داده می شود كه به سرنوشت سایر باغ عمارت های همجوار آن مبتلا می شد.
واقعاٌ با چه هدفی سازمان میراث فرهنگی وارد مسعودیه می شود و چگونه از آن بهره خواهد برد؟
برای كسی كه وارد این مجموعه می شود اولین فكر نجات آن از وضعیتی است كه به آن دچار شده است، یعنی آن را حفاظت كند كه البته این حفاظت پس از شناسایی مجموعه خواهد بود.
تجربه استفاده طولانی اداری از مجموعه و اثرات نامطلوبی كه بر آن گذارده است طبعاٌ درس خوبی می باشد كه بهره گیری از آن را به عنوان فضایی صرفاٌ اداری و ایستا منظور نظر نداشته باشد و بهره گیری نباید به گونه ای باشد كه آن را دگرگون كند آن گونه كه شده است. پس به طور اجمال اهداف سازمان را موارد زیر تشكیل می دهد:
1- شناسایی وضع موجود.
2- شناسایی شكل اصلی مجموعه.
3- حذف عناصر زیان بار و غیر مطلوب از وجود مجموعه.
4- انجام اقدامات حفاظتی و نجات بخشی.
5- تهیه طرح اولیه مرمت و احیاء ( نوع كاربری مجموعه در آینده ).

تالارهای همایش و نمایشگاهها:
بهره گیری از ساختمانهای اصلی ( سردر و خلوت، مشیرالملكی، سید جوادی، حوضخانه و سفره خانه و دیوانخانه ) باید به نحوی برنامه ریزی شود كه مصارف مناسب متغییر داشته باشد. از تالارهای بزرگ كه به تعداد شش تالار است ( دو تالار در ساختمان حوضخانه و سفره خانه و چهار تالار در دیوانخانه ) به صورت تالارهای همایش میراث فرهنگی ( تاریخ معماری و شهرسازی، باستان شناسی، مردم شناسی، هنرهای سنتی، متون كهن و ; ) و نمایشگاهها و فعالیت های وابسته مورد استفاده قرار گیرد.

مركز اسناد مكانیزه میراث فرهنگی :
از طبقه زیر دیوانخانه به صورت مركز اسناد مكانیزه سازمان میراث فرهنگی كشور بهره برداری گردد. ستاد پژوهشها در ساختمان سید جوادی، حفاظت و مرمت و احیاء در ساختمان مشیرالملكی و ستاد معرفی و آموزش و انتشارات در عمارت سردر و خلوت مستقر می گردد و از عمارت آبدارخانه به عنوان ستاد پشتیبانی بهره برداری خواهد شد.

ساختمان سراسری جبهه غربی مجموعه كه در دو طبقه ( زیرزمین و طبقه همكف ) بازسازی خواهد شد به محققین و كارشناسان ستادی سازمان اختصاص خواهد یافت.
ورودی به مجموعه از سردر اصلی ( پیاده ) و ض

لع شرقی حیاط دیوانخانه بعد از بازسازی اختصاص به روابط عمومی ستاد سازمان خواهد یافت.
دیواره مشبك جدا كننده دیوانخانه از بخش غربی مجموعه ایجاد خواهد شد. دسترسی عمومی به مجموعه از طریق سردر كالسكه رو باغ حیاط به مقصد دیوانخانه و سفره خانه حوضخانه خواهد بود.
دسترسی اختصاصی از سردر اصلی ( پیاده ) به ضلع غربی مجموعه صورت خواهد پذیرفت. البته دسترسیهای فرعی از خیابان ملت بمانند گذشته به این بخش برقرار خواهد شد.

خصوصیات تزئینات كل مجموعه مسعودیه:
تزئینات این مجموعه بیشتر در ارتباط با تزئینات دااخل و خارج ساختمان می باشد. كه از آن جمله می توان به آجر چینهای خارج از ساختمان، در نمای بیرونی، گچبریهای انجام شده در داخل ایونها، گلویی اتاقها و ازاره های سنگی اشاره كرد. همچنین برای تنوع بخشیدن به تزئینات خارج ساختمان و بیان تشریفات، از كاشی های هفت رنگ با طرح غلامان و ملازمان آماده به خدمت در حاشیه هایی با گل و بته آمیخته گشته تا تابلوهایی از كاشی را با حس و حال استاد نقاش در گذر زمان نشان دهد.

اساس این تزئینات بر دو نوع است كه جزء معماری است و سنگهای ازاره و درهای معرق و منبت كاری شده و ارسی ها و سقفهای چوبی و نرده ها و ستونها و نوع دیگر كه تزئینات اندود شده و آرایشی مثل كاشی ها و گچبریها و نقاشی های دیواری را شامل می شود.

در خصوص نقوش گلدانها و سفالینه های لعابدار نقش برجسته در طرحهای كاشی ها می توان گفت تاثیر اروپائیان نقش بسزایی داشته است. در این مجموعه نیز مثل سایر بناهای فاجار علاقه به منظره پردازی و سبكهای شهرسازی و نیز عناصر خاص معماری كه شاخص آن تزئین پنجره ها، بامهای شیبدار و بعضی از عناصر نئوكلاسیك دیده می شود.
اگر طرحهای تزئینی مجموعه را از نظر طرحهای ترسیمی بررسی كنیم می بینیم كه به جزء تزئینات سنگهای ازاره نمای شمالی دیوانخانه و طرحهای كاشی و مقرنس های نمای سردر پیاده رو كه هندسی می باشد، میزان طرحهای اسلیمی نسبت به نقوش دیگر برتری دارد.
در نمای ایوان سفره خانه نقش های اجراء شده اكثراٌ طرحهای كارت پستالهای غربی است كه نشانگر تغییر در نوع آراستن چهره و پوشش زنان و مردان قاجار است كه گویای موج تاثیرات فرهنگی در زندگی ایرانیان آن زمان می باشد.
با توجه به پلانها و نماها و تصاویر می توان دریافت حتی پس از چندین بار تغییر، هنوز گچبریها بیشترین سهم را در تزئین این مجموعه داشته و دارند. زیباترین فرمهای گچبری و پیچ و تابهای اسلیمی و كنگریها در نمای ایوانهای مشیرالملكی و سفره خانه به صورت شاهكار نمایان است این گویایی نقوش در انتهای آكس این مجموعه در نمای ورودی دیوانخانه نیز به وضوح دیده می شود.
از ویژگیهای نقوش تزئینات در این مجموعه تقارن و تكرار در متیف های گیاهی، هندسی، حیوانی

می باشد و همچنین مفاد تزئینات در قاب زمینه با رنگ مشخص است. در خصوص تزئینات داخلی باید گفت بیشترین نوع تزئین در این بخش، گچبریهای نیم برجسته می باشد كه از اصل مهم زیبا شناسی در طرحها یعنی تناسب 1/1 سود جسته است. در این بخش سقفها با چوبی از چنار به روش برش چفت و بست شدن در داخل یكدیگر بنا شده و قسمت نمای داخلی و نورگیر این فضاها را آلت چینی ارسی ها و شیشه های رنگی آنها كه انعكاس نور خورشید را نمایان می سازد، زینت می بخشد.

گچبری:
تزئینات گچبری در كل این مجموعه هم در فضاهای داخلی و هم خارجی به وفور یافت می شود. در بیرون در ساختن نما علاوه بر قابها و حاشیه ها در برخی نقاط سطوح گسترده را هم می پوشاند . در درون فضاها نیز علاوه بر سطح گلویی ها سطوح گسترده بعضی از سقفها بخصوص در زیرزمین مشیر الملكی گچبری می باشد. گونه دیگری از گچبر ی در این مجموعه سر ستونهاست كه به صورت برگ كنگری اجراء شده است. كه نمونه این ستونها را در عمارت سید جوادی می توان دید.
در گچبری نماهای خارجی و فضاها تنوع رنگ فقط در زمینه قابها دیده می شود اما این خصیصه تنوع رنگی در داخل فضا بخصوص در عمارت حاج سید جوادی به سبك خاص كه از رنگها لاجورد ، قرمز لاكی، زرد، بنفش و ; با قابهای طلایی اجراء شده است.

چوب:
در این مجموعه به صورت تزئینات وابسته به معماری، بیشتر نمایان است. سطوح گسترده سقفها در طبقات اول عمدتاًٌ پوشیده از چوب است كه بیشتر در تزئینات داخل نمایان است.
تزئینات چوبی در گلویی زیرزمین عمار
در ساخت تزئینات ارسی ها در این مجموعه از چوب چنار استفاده شده است. بیشترین كاربری چوب در كل این مجموعه در كنار شیشه های رنگی ارسی ها بوده كه بوجود آورنده یكی از شاخص های دوره قاجار یعنی دو دری، سه دری و پنج دری ها كه همزمان فضاهای بیرونی و درونی را زینت می بخشیده است.

كاشی كاری:
تزئینات كاشی در این مجموعه علاوه بر قابهای كوچك و بزرگ مستقل در نماها بصورت كفپوش فرش ایوانها دیده می شود كه طرح این كف فرشها بصورت تكرار یك نقش در كل سطح كف می باشد.
طرحهای زمینه كاشی در زمینه در نماهای بیرونی عمدتاٌ معرق با نقوش هندسی و در درون فضاها گل و بته و ملازمان و غلامان می باشد. در این تابلوها می توان نوآوری استاد فن را كه آمیزه ای از سبكهای اروپایی در حاشیه سازی و مینیاتور ایرانی را در چهره سازی تابلوها مشاهده كرد. همچنین استفاده از رنگهای زرد و قرمز كه

مشخصه معماری ایرانی و اسلامی است، را ندارد، زیرا هم در حاشیه تابلوها و هم در فرم قرار گرفتن تابلوها سعی كرده تا از تكرار موتیف های ساده و تقارن در محل قرار گرفتن تابلو استفاده كند. در رنگ تزئینات كاشی این مجموعه از رنگهای لاجورد ، قزمز، بنفش، سبز، فیروزه ای، زرد، سیاه، بادمجانی و اكلیلی و; استفاده شده است.

سنگ:
سنگهای ایوان سید جوادی در گذشته به علت اینكه سطح حیاط در اثر تخریب فضاهای ارتباطی با عمارت حوضخانه، پر شده و هم سطح حیاط مركزی شده بود، در زیر خاك مدفون و مورد هجوم رطوبت ناشی از باغچه ها و رطوبت محلی خاك قرار گرفته اند. در نتیجه فرسایش لایه لایه ای و پودر شدن سطحی سنگها، مرمتگران را بر آن داشت كه سنگهای ازاره ایوان ( نمای جنوبی ) را به طور كلی تعویض كنند و از مرمت موضعی بپرهیزند.

در بخش پله ها و ستونهای مجاور، ستون سمت راستی عملكرد خود را بر روی لوله های آنتری پور منتقل كرده و پس از زیر سازیها و مرمت سنگها دوباره بار ستون بر روی ازاره و سنگ منتقل شد. پله ها هنوز به حالت خارج از عملكرد اولیه باقی است، تا فرصتی مناسب و پس از كارهای جانبی به حالت اولیه باز گردد. در قسمت رنگ سقف ایوان و نمای جنوبی هنوز هیچ اقدام مرمتی صور

ت نگرفته است و در نمای شرقی آجركاریها از آلودگی ها پاكسازی شده و گچبریها لایه برداری شده و كمبود آنها تكمیل شده است. پس از تخریب انبار الحاقی كلیه سطوح شمالی به حالت اولیه برگشته است و كار گچبری آن به حالت نیمه كاره رها شده است.

پنجره مشبک:
پنجره معمولاٌ برای دادن نور، جریان هوا و رویت مناظر بیرون بدون بر هم زدن خلوت اهل خانه است، در مناطقی که نور خورشید شدید است پنجره باید متناسب با شدت نور ساخته شود.
پنجره های مشبک تعادل بین نور خارج و داخل را ایجاد می کنند. تعادلی که وقتی از داخل نگاه کرده شود جلوی نور شدید آفتاب را می گیرد و مانع خسته شدن چشم در مقابل نور شدید خارج

می شود طرحهایی که در ساختن پنجره های مشبک به کار برده می شود اغلب به گونه ای است که نور داخل را تنظیم می کند. پنجره های مشبک نور شدید خارج را پخش کرده و آنرا تعدیل می کنند و وقتی نور بیرون شدید نیست همه آن را به داخل اتاق عبور می دهند. گاهی برای در و پنجره های مشبک شیشه نیز به کار برده می شود.

در نمای جنوبی عمارت حاج سید جوادی پنجره های مشبكی دیده می شود كه در ساخت آنها از آجرهای لعابدار فیروزه ای استفاده شده است .

گزارش تغییرات انجام شده در عمارت حاج سید جوادی طی سالهای مختلف:
تغییرات انجام شده در نمای حاج سید جوادی سال 1377:
1- تغییر كامل معماری پوشش ایوان و ستونهای آن.
2- تغییر كامل ارسیها و جایگزین كردن آن با پنجره های دولتی.
3- شیروانی كردن بام و تخریب یكی از بادگیرها.
4- تخریب بدنه های شرقی و غربی حیاط.

5- بالا آوردن سطح حیاط و تغییر در محوطه سازی حیاط.
6- تخریب هشتی ورودی بنا از خیابان ملت.
لازم به ذكر است كه این عمارت برای سالیان دراز مقر وزرای معارف، فرهنگ و آموزش و پرورش بوده است.
عمارت حاج سید جوادی در سال ( 1377 ش ) بایگانی و دفتر فنی مرمت كارگاه مسعودیه بوده است.

تغییرات انجام شده در عمارت حاج سید جوادی سال 1380:
نظر به اینكه در برنامه مصوب تصمیم به حفاظت از این بنا كه به مدت 75 سال محل استقرار وزرای معارف، فرهنگ و آموزش و پرورش بوده است، برنامه تعمیرات در راستای حفظ الحاقات دوره پهلوی اول كه از نظر تاریخی جایگاه قابل قبولی داشته، حركت كرده است.
1- تعمیرات نقاشی بدنه در بخش شمالی در جبهه شرقی.
2- لایه برداری و تمیز كاری قسمتی از گچبریهای طبقه اول در قسمت داخلی.
3- زدودن دوده های لمبه كوبی های سقف به متراژ 60 متر مربع.

4- لایه برداری، مرمت و نصب شیشه دربها و بازشوهای چوبی ساختمان به صورت جفت .
5- مرمت بدنه و نصب مجدد قاب كاشی جبهه شرقی ایوان ( ورودی زیر زمین ).
6- بازسازی مشبك های زیر زمین در ایوان جنوبی.
تغییرات انجام شده در عمارت حاج سید جوادی در 6 ماهه اول سال 1381:
1- مرمت نقاشی بدنه ها در اتاق غربی ( قابهای نقاشی و گچبریها ).
2- لایه برداری و تمیز كاری گچبریهای اتاق مركزی و تثبیت قسمتی از آنها ( گچبری جداره ها و شومینه ها ).

3- طرح برداری و تحقیقات راجع به تزئینات عمارت حاج سید جوادی.
4- لایه برداری و رنگ زدایی سقف چوبی زیرزمین حدود 7 متر در سالن مركزی.
5- تهیه طرح بازسازی سردر عمارت رو به خیابان ملت.
6- تهیه طرح بازسازی ساختمان حذف شده یك طبقه پیرامونی بین عمارت سید جوادی و مشیرالملكی.
تغییرات انجام شده درحیاط و عمارت حاج سید جوادی در سال 1381:
خاكبرداری از حیاط تا رسیدن به كف اصلی و كشف ازاره های سنگی و حوض، مرمت و نصب مجدد پایه ستونهای سنگی و ازاره ها با اجرای تكنیك خاص و رفع خروج از محور اصلی ستونها، حذف ساختمان الحاقی متصل به عمارت در جبهه شمالی، مرمت گچبریهای نمای جنوبی، مرمت و بازسازی تمامی بازشوهای تراز اول، مرمت قسمت عمده ای از تزئینات نقاشی، مرمت شیروانیها و ;.
مواردی که در دوره قاجاریه باعث اثر گذاری بر روی کاشیهای این دوره می گردد:
– توسعه روابط با کشورهای غربی و تاثیر پذیری هنر ایران از آنها ( این رابطه از اواخر دوره صفوی آغاز شد. )

– گرایش و شیفتگی شدید پادشاهان و دولتمردان قاجار به هنر و فرهنگ غرب.
– تاثیر پذیری معماری ایران و تزئینات آن از معماری اروپا
– افول کمی و کیفی هنرهای وابسته به معماری ایران و تاثیر پذیری شدید آنها از عناصر هنرهای غربی.
– تغییرات در نقش و رنگ و خوشنویسی ; در کاشیکاری این دوره که بعضاٌ متاثر از آثار اروپایی است. شیوه کاشیکاری هفت رنگ تا دوره قاجار ادامه یافت ولی تغییراتی در رنگها و نقوش کاشیها بوجود آمد.

– رنگهای مورد استفاده در کاشیکاری دوره قاجار عبارتند از: زرد، نارنجی، صورتی، قهوه ای و ;.
– کتیبه های مورد استفاده در این دوره اغلب از خطوط نستعلیق برای نوشتن کتیبه ها استفاده شده است و به جای آیات قرآن جملاتی در مدح و تمجید شاهان قاجار یا اشعاری از شاعران نوشته می شده است.

– نقوش هندسی و گیاهی با هم به صورت تلفیقی با جزئیات و ریزه کاریها، خیلی شلوغ و پر پیچ و خم دیده می شوند.
– با توجه به تاثیر هنر غرب بر روی هنر قاجار، بیشتر نقوش و جزئیات آن یادآور دوره روکوکو می باشند و تزئینات در این دوره از حالت سادگی و روحانی خارج شده و خیلی شلوغ و با جزئیات فراوان می باشند.

به طور کل می توان گفت در این دوره استفاده از نقوش هندسی گیاهی ویژه هنرهای تزئینی ایرانی تقلیل یافته و بهره گیری از نقوش طبیعی ( رئال )، منظره سازی، طبیعت بی جان و طرحهای تزئینی اروپایی در کاشیکاری دوره قاجار رواج یافته است.

طبقه بندی نقوش به کار رفته در قشر تزئینی کاشی :
1- نقوش هندسی
2- نقوش گیاهی

3- نقوش طبیعی
4- خط نوشته بر روی قشر تزئینی کاشی ها

1- نقوش هندسی:
نقوش هندسی به صورت گره چینی است که با کنار هم قرار دادن دوایر و ترسیم قطرها و وترهای آن، این اشکال بدست می آیند.از نقوش هندسی به وفور در تزئینات کاشیکاری عمارت مسعودیه استفاده شده است ولی در تزئینات نمای عمارت حاج سید جوادی دیده نمی شود.
نقوش هندسی خود به سه گروه تقسیم می شوند:
الف: نقوش هندسی ساده
ب: نقوش هندسی مرکب و گاه پیچیده
ج: نقوش هندسی ترکیب شده با سایر عناصر تزئینی دیگر مثل اشکال نباتی و خطوط

2- نقوش گیاهی:
غالباٌ نقوش گیاهی به کار برده شده خلاصه شده ای از اشکال مختلف درختان، شاخ و برگ آنها، گیاهان، گلها و پیچک ها است که نظم و تناسب یافته اند و در واقع هنرمند تاثیر پذیر از اشکال موجود در طبیعت و محیط اطراف خود بوده و آنها را در بیشتر موارد دگرگون کرده است و نقوش طبیعی و گیاهی مثل درختان، گیاهان، گلها و برگها در شرایط معمولی بدون شکل منظم ( هندسی) هستند، اما هنرمند در مواردی در ایجاد آنها از فرمهای هندسی کمک گرفته و با استفاده از آنها یک انتظام منطقی و خوشایندی را پدید آورده است. در بین نقوش گیاهی منظم و

استیلیزه شده از همه شناخته تر اسلیمی ها ، ختایی ها هستند که با پیچ و تابهای منظم و حرکت و گردش به دور خود در تمامی ابنیه مذهبی و غیر مذهبی با موارد گوناگون از قبیل کاشیها خود نمایی می کنند که نمایانگر حرکت تداومی طبیعت بوده، حالتی پویا و متحرک دارند. در عمارت حاج سید جوادی از این نمونه نقوش با کاشیهای الوان در بخشهای متفاوت نمای جنوبی استفاده شده است.

نقوش گیاهی خود به چهار گروه قابل تفکیک هستند:
1- گل و بوته و غنچه ها

2- اسلیمی ها: الف- اسلیمی گیاهی. ب- اسلیمی ماری. ج- اسلیمی دهن اژدری
3- ختایی ها
4- پیچکها

3- نقوش طبیعی:
نقوش طبیعی در کاشیهای نمای جنوبی عمارت حاج سید جوادی با نقوش گل و گلدان ساده دیده می شود.
گلدان با طرح ساده: گلدانها از خلاصگی و استالیزاسیون هنری خاصی برخورداراند که در نوع خود خاص این دوره اند. که خود نوعی بازگشت به گذشته محسوب می شود و خلاصه شدن در فرم دیده می شود که شامل چند شاخه اسلیمی و نهایتاٌ، رسیدن به یک شکوفه است.
همچنین برای تنوع بخشیدن به تزئینات خارج ساختمان و بیان تشریفات، از كاشی های هفت رنگ با طرح غلامان و ملازمان آماده به خدمت در حاشیه هایی با گل و بته آمیخته گشته استفاده شده است

4- خط نوشته بر روی قشر تزئینی کاشی ها:
کاربرد خط به عنوان یک عنصر تزئینی با رواج اسلام در اکثر بناهای دوران اسلامی گذشته ایران و از جمله دوران صفویه گسترش بیشتر داشته است، صرف نظر از جنبه تزئینی خط، از آن برای رساندن پیامهای تاریخی سیاسی، هنر و مذهبی استفاده شایانی شده است.

در دوره قاجاریه، احادیث از ائمه یا بزرگان و اشعار شاعران و حتی آیات قرآنی به خط نستعلیق نوشته می شد، و خط با رنگ سفید در زمینه آبی همراه با اشکال گل و غنچه در حاشیه کتیبه بکار می رفت. در این موارد از طرحهای اسلیمی فیروزه ای با گلهای زرد، نارنجی، قرمز، قهوه ای، سفید در متن مستطیل آبی پر رنگ استفاده می شد.

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید