آشنایی با انواع گل ها و گلكاری

گلکاری
گیاهان و گلها خاموشترین و زیباترین شاهكار خلقت و یكی از بهترین هدایای الهی به انسان است كه سرشار از طراحی برتر خداوند توانا، مواد مغذی و عناصر درمانی گوناكونی بوده و تماشای گل و گیاه در هر كشور و هر اجتماعی به منزله سنبل شكوه و آرامش خاطر و هدیه ارزنده افراد به یكدیگر می باشد. ازدیاد پرورش و نگاهداری گلها به ترفندها و تجربه خاص و اطلاعات پیشرفته علمی و عملی نیاز دارد. گلكاری و گلداری در دنیا امروز بیش از گذشته توسعه یافته است.
گل و گلكاری از ازمنه كهن تا امروز با خون ایرانی آمیخته و هنوز هم آثار این عشق و علاقه در فرهنگ ایران زمین پایدار است، پادشاهان پیشدادی مخصوصاً منوچهر شاه كه علاقه وافری به گل و گیاه داشتند، در حین كوچ، بذور گیاهان وحشی یا بوته آنها را جمع آوری می كردند و وقتیكه در فلات ایران اسكان یافتند، خود طراحی باغ كرده و بوته گلها و یا بذر آنها را با ذوق و سلیقه خاص خود در آن مكان كشت می نمودند. اگرچه در آن دوران هنوز گلها به صورت امروزی اصلاح شده نبودند و حالت وحشی و خودرو داشتند، ولی با ترتیب و هماهنگی رنگ خود، به محیط زندگی، زیبایی خاصی می بخشیدند. فرهنگ پرورش گل از همان دوران قدیم مرسوم و تا امروز ادامه یافته و موجب علاقه ایرانیان به گل و گیاه شده است و از آنجائیكه گلكاری دارای اهمیت فرهنگی و آموزشی ارزنده است.
 
تأسیسات باغبانی
تأسیساتی كه برای رویانیدن بذر و قلمه، و یا پیوند زدن و در نهایت كشت و پرورش و نگاهداری بسیاری از محصولات در خارج از فصل طبیعی آنها، در باغبانی ضروری است، به دو دسته تقسیم می شود:
یكی تأسیساتی كه در آنها تنظیم درجه حرارت و نور و رطوبت هوا امكان‌پذیر است، مانند گلخانه و شاسیهای گرم كه در آنها بذر رویانده می شود، قلمه ها ریشه دار می شوند و یا بسیاری از نباتات را نگاهداری می كنند. دیگری تأسیساتی كه نباتات ظریف با برگهای نازك را قبل از بردن به محل اصلی در آنجا قرار می دهند تا نسبت به شرائط محیطی مقاومت بیشتری كسب كنند. شاسیهای سرد و پناهگاه هائی كه فقط دارای سقف می باشند جزء این دسته اخیر محسوب می شوند. گلخانه ها و شاسیهای گرم و سرد در بعضی از مواقع سال برای هر دو منظور بالا به كار برده می شوند.
الف- گلخانه
برای به دست آوردن محصول در تمامی طول سال، از گلخانه ها استفاده می شود. گلخانه ها بایستی به نحوی ساخته شوند كه حداكثر نور خورشید را كسب كنند و نیز تنظیم عواملی چون درجه حرارت، درجه رطوبت و تهویه در آنها به آسانی امكان پذیر شود.
- محل گلخانه:
گلخانه باید در نزدیكی بازار باشد، چه حمل بعضی از محصولات گلخانه‌ای(گلهای گلدانی) به نقاط دور دست مقرون به صرفه نیست. همچنین در محلی احداث شود كه شرایط طبیعی برای كاشت محصولی كه در نظر است در آنها پرورش یابد به بهترین وجه فراهم باشد. در ایران به دلیل آسمان روشن و آفتاب زیاد، كمبود نور مطرح نیست؛ برعكس مسئله گرمی هوا و شدت نور در فصل تابستان است كه كشت و كار در گلخانه ها را بدون كاهش درجه حرارت غیر ممكن می سازد.
در محل گلخانه ها باید برق و آب فراهم باشد و به علاوه در فصل زمستان به آسانی سوخت گلخانه تأمین شود. موضوع كارگرانی كه در گلخانه كار می كنند خود می تواند مشكل به بار آورد، چه در نقاط دوردست فراهم كردن كارگر به آسانی مشكل به بار آورد، چه در نقاط دور دست فراهم كردن كارگر به آسانی امكان پذیر نیست. زمانی كه محل گلخانه مشخص شد، بایستی به عوامل دیگر اندیشید. موضوع آب، خاك، باد و نور آفتاب هریك بایستی به دقت بررسی شود. كیفیت و كمیت آب بسیار مطرح است. گرچه در گلخانه می شود از مخلوط ها به كار برده می شود و همچنین مواد دیگر نظیر تورب، ماسه، شن و غیره باید پیش بینی شود. موضوع زه كشی خاك، به نحوی كه آب اضافی در خاك گلخانه ها و فضای اطراف آن باقی نماند، یكی از مهمترین مسائل اولیه است. مسیر احداث گلخانه ها بی ارتباط با جهت بد نیست. همچنین گلخانه ها باید به نحوی ساخته شوند كه در ماه های زمستان گیاهان از حداكثر نور خورشید بهره مند شوند.
- اندازه گلخانه :
اندازه گلخانه بستگی به نوع محصولی كه در آن پرورش می یابد، دارد. گلهای گلدانی را می توان به آسانی در گلخانه های كوچك پرورش داد. اطاقی كه در كنار گلخانه ساخته می شود برای جا به جا كردن و پاره ای عملیات كشت و كار به كار می رود. چندین گلخانه كوچك را می توان به یك اطاق كار راه داد. و همچنین از یك مركز حرارتی برای تمام آنها استفاده كردو نظر به این كه هر یك از محصولات گلهای گلدانی به شرائط ویژه ای، مخصوصاً از نقطه نظر درجه حرارت، نیازمند می باشند، می توان هر یك از گلخانه های كوچك را برای یك محصول به خصوص اختصاص داد و در آن شرائط مورد نیاز را فراهم كرد. برعكس برای پرورش گل، به منظور محصول گل بریده، گلخانه های بزرگ در نظر گرفته می شوند.
اندازه گلخانه بایستی به نحوی باشد كه از نظر اقتصادی احداث آن مقرون به صرفه باشد. احداث گلخانه های باریكی كه دارای سقف دو طرفه اند و زمین كمی را اشغال می كنند، معمولاً مقرون به صرفه اند، لیكن این گلخانه ها معمولاً به علت سایه دیواره ها و یا اسكلت فلزیشان سایه تر از گلخانه های بزرگ می باشند و تنظیم درجه حرارت و تهویه آنها نیز به آسانی امكان پذیر نیست.
اندازه گلخانه ها و نظم و ترتیب چند گلخانه كوچك چنان طرح ریزی می شود كه كار كردن در آنها آسان باشد و از كارگر حداكثر راندمان فراهم آید. همچنین كارهائی نظیر حمل گلدانهای گل به محل خروج و یا برداشت محصول گل و بسیاری عملیات دیگر كه در گلخانه انجام می شود بایستی به آسانی امكان پذیر باشد.
زمانی كه ساختمان گلخانه طرح ریزی ومی شود به موضوع طول، عرض و عمق بسترهای كاشت و به مسائل گرم كردن گلخانه در ماه های سرد و سرد كردن آن در ماه‌های گرم و تهویه آن توجه كافی می شود و این توجه و اقدام هرگز نباید به زمانی كه گلخانه ساخته شده است موكول شود.
3- اسكلت گلخانه:
عبارت از پایه های دیواری است كه به فاصله حدود 3 متر از هم به صورت ردیف قرار می گیرند و اسكلت بندی سقف بر روی آنها مستقر می شود. در صورتی كه چندین گلخانه كنار هم ساخته شوند، حد فاصل بین دو گلخانه از یك ردیف پایه تشكیل می شود و دیواری در بین آنها به وجود نمی آید. شیب سقف ها در گلخانه‌های مختلف بسته به بزرگی و كوچكی و شكل گلخانه و موقعیت جغزافیایی محل متفاوت است. در كرج و در یك گلخانه معمولی، این شیب نسبت به خط قائم حدود 45 درجه است. در محل اتصال دو سقف، در بالا، خط الرأسی ایجاد می شود كه در طول اتصال دو سقف، در بالاؤ خط الرأسی ایجاد می شود كه در طول گلخانه ادامه می یابد. در محل تلاقی دیواره و سقف، جائی كه بعداً به صورت ناودان در می‌آید، و روی پایه ها، تیرهای آهن قرار می گیرد. مابین این تیرهای آهنی و خط‌الرأس، میله های آهن قرار می گیرد. مابین این تیرهای آهنی و خط الرأس، میله‌های فلزی به موازات آنها و فواصل مساوی مستقر می شوند. در صورتی كه گلخانه بزرگ باشد تعداد این میله ها بیشتر شده، دو تا سه ردیف كار گذاشته می شود. اگر پوشش روی گلخانه شیشه ای باشد، یك شبكه از میله های فلزی باریكتر به فواصل 60 سانتی متر روی میله های فلزی كه قبلاً ذكر شد، قرار می گیرند. در گلخانه های بزرگ پایه های آهنی دیواره ها، كه متقابل هم هستند، توسط بست های آهنی طویل، در فضای فوقانی گلخانه به هم متصل می شوند و این لوله ها با بست هائی كه اندازه آنها متفاوت خواهد بود به میله های فلزی سقف كه به فواصل مساوی از هم نصب شده اند، اتصال می یابد تا استحكام بیشتری به وجود آید.
4- پوشش گلخانه:
دیواره گلخانه ها تا ارتفاع حدود یك متر از بتون و سیمان است و ادامه آن از شبكه های فلزی ساخته می شود كه در این شبكه ها شیشه نصب می شود. در سقف نیز شبكه ها به نحوی ساخته می شوند كه با فواصل و اندازه مشخص، مانند قاب شیشه‌ها را در بر می گیرند. اگر قرار باشد گلخانه به وسیله ورقه های پلاستیكی پوشانیده شود، در این صورت شبكه فلزی سقف را میله های باریكی تشكیل می دهد كه به فواصل 120 سانتی متر از هم قرار می گیرند.
اسكلت فلزی سقف بسته به این كه شیشه و یا ورقه پلاستیكی، گلخانه را می پوشاند، متفاوت خواهند بود، و این بیشتر مربوط به تعداد میله های فلزی است كه در سقف شیشه ای اضافه می شود.
اندازه و جنس شبكه فلزی بسته به بزرگی و كوچكی گلخانه، دوام این مواد، مخارج نگاهدایر و غیره، متفاوت است. شبكه جوبی معمولاً برای گلخانه های موقت به كار گرفته می شوند. شبكه فلزی به صورتی وسیع به كار برده شده است. این شبكه ها بایستی به منظور جلوگیری از زنگ زدگی مرتباً رنگ آمیزی شوند. حال آنكه اگر این شبكه ها كه در سقف و دیوار و همچنین دریچه های تهویه به كار برده می شوند، همگی از آلومینیوم ساخته شوند، نیازی به رنگ آمیزی نخواهد بود.
پوشش گلخانه بایستی از جنسی باشد كه حداكثر نور را از خود بگذراند. لیكن بایستی موضوع دوام این پوش، هزینه اولیه و هزینه نگاهداری آن مورد توجه قرار گیرد. اگر از شیشه استفاده می شود، موضوع بتونه كاری و این كه هرچند سال یك بار بایستی این عمل تجدید شود تا شیشه هائی كه لق شده اند محكم شوند، باید در نظر گرفته شود. از پلی اتیلن نیز بسیار استفاده شده است.
ورقه های پلی وینیل، كه با دوام تر از پلی اتیلن می باشد، برای پوشش گلخانه ها نیز به كار برده شده است.
5-تنظیم درجه حرارت